کتاب فیس بوک و فلسفه، در ذهن تان چه می گذرد؟ نوشته دی ویتکاور - وبلاگ بایجانی

به گزارش وبلاگ بایجانی، کتاب فیس بوک و فلسفه دومین کتاب از مجموعه کتاب های نیش فلسفه نشر سفیتال است که به بررسی فلسفی فرهنگ عامه پسند می پردازند.

کتاب فیس بوک و فلسفه، روی یکی از شبکه های اجتماعی پرکاربر، یعنی فیس بوک تمرکز نموده است. این محیط تعاملی مجازی چه ویژگی هایی دارد؟ چه سودمندی ها و چه زیان هایی؟ آیا فلسفه می تواند به این قلمرو نوین ساخته و پرداخته دوران اطلاعات نگاهی بیاندازد و ان را به زبانی ساده برای ما تحلیل کند؟

نویسندگان گوناگون این کتاب در مقالات خود پاسخ این سوال را به طرق مختلف داده اند.

کتاب فیس بوک و فلسفه، در ذهن تان چه می گذرد؟

نویسنده: دی ویتکاور

مترجم: علی اصغر رئیس زاده

نشر سیفتال

در نخستین ملاقات با همسرم، با گربه او به نام مکسول جرمیا اورنجفلو نیز در سایت Catbook آشنا شدم. عجیب تر آن که گربه من والاس بیوفورد نیلی نیز در این سایت با مکس دوست شد.

پس از آن مکس به گربه خوانده من تبدیل شد، و مکس و والاس، که اکنون با هم زندگی می کنند، تبدیل به بهترین دوستان یکدیگر شدند. آن ها زمان بسیار زیادی را با هم به لم دادن و معاشرت می پردازند. که متأسفانه بیش از زمانی ست که من و همسرم در خانه به لم دادن کنار هم می گذرانیم، اما یک نفر، به هر حال، باید در خانه درآمدی داشته باشد، و کارخانه بیسکوئیت سازی مکس و والاس هم باید به سود برسد.

حالا، مطمئنم که به شنیدن جزئیات بیشتری در مورد گربه خوانده شگفت انگیز من و روابط شخصی و حرفه ای او علاقه مند شده اید، اما به هر ترتیب باید به نکته اصلی بپردازم. نکته اصلی این است: هر آن چه در فیسبوک اتفاق می افتد بیمعنیست. نه آن که نتوانند معنا داشته باشند، بلکه فقط معنا ندارند. یا، دست کم، تا زمانی که به صورت گروهی به آن ها فکر نکنیم، معنا ندارند.

برای من و همسرم دوستی گربه های مان با یکدیگر باید معنایی می داشت. اگر این دوستی به طور کل می توانست دلیلی داشته باشد، در آن صورت معنادار هم می بود. آیا به این معنا بود که آن ها با یکدیگر دوست واقعی هستند؟ مسلما نه. آن ها هرگز با هم ملاقات ننموده بودند. (گربه ها به بیرون رفتن و ملاقات دیگران در شرایط غیر عادی علاقه ای ندارند. تنها می توانست به نوعی بازی تعبیر شود. در آن زمان، دوستی آن ها نوعی رابطه غیر واقعی و مسخره نوعی شوخی عجیب بین من و همسرم بود.

بسیاری از رفتارهای ما در فیسبوک هم به همین صورت هستند. به نظر بیمعنی می آیند، اما برای آن ها معنایی متصور هستیم. به نظر می آید معنایی دارند، اما در حقیقت معنای دیگری دارند. برای نمونه تلنگر را درنظر بگیرید. افراد از طریق تلنگر زدن سعی در انتقال چه پیغامی دارند؟ می تواند سلامی بدون کلام، تلاش برای جلب توجه طرف مقابل، بازی رد و بدل کردن تلنگر، یا یک پیغام یادآوری باشد (برای نمونه، سلام، هنوز منتظر نسخه ویرایش شده کتابت هستم.). یا کوئیز شما کدام پرنسس والت دیزنی هستید؟ . زمانی که یک دختربچه این تست را انجام می دهد و نتیجه را روی دیوارش پست می کند، ممکن است سعی در نشان دادن تصویری کنترل شده از خود داشته باشد یا، شاید، صادقانه امیدوار است که کوئیز قادر باشد اطلاعات یا راهنمایی جدیدی در مورد شخصیتش به او بدهد. زمانی که زنی نه چندان کم سن این کوئیز را انجام می دهد، ممکن است دلیل کنایی داشته باشد. اگر یک دانشجوی مذکر آن را امتحان کند، ممکن است به قصد سرزنش دیگران باشد. زمانی که من آن را انجام دهم، سعی در معذب کردن دانشجویانم دارم.

این آن چیزی ست که فیسبوک را ارزشمند می سازد: معنای نامشخص بخش بزرگی از موجودیت و کیفیت آن. این نامشخص بودن به ما کاربران اختیار زیادی می دهد که مفاهیم را چنان که خودمان می خواهیم معنا کنیم. اگر تنها یک مهارت برای انسانها درنظر بگیریم، آن ایجاد معنا از طریق تعاملات اجتماعی ست. ساده ترین نگاه، لرزیدن لبها، پیشانی درهم؛ کوچکترین نشانه ها می توانند معنای بسیاری داشته باشند و مفاهیم زیادی را منتقل کنند. اما تنها به این دلیل که هیچ یک از این نشانه ها، به تنهایی و خارج از محیط، معنای خاصی ندارند، بلکه بسته به بافت، تاریخ، شرایط، و حالت روحی، فضایی برای طیف بزرگی از معانی مختلف را فراهم می آورند. فیسبوک نیز این غنای تعامل را به ما عرضه می کند زیرا نمی تواند معنای روابط و مکالمات مان را مشخص نماید.

ژان پل سارتر ادعا می کند که زندگی های ما نیز به همین صورت بیمعنی هستند: زیرا معنای خاصی ندارند. وظیفه خلق معنا برای زندگی با خود ماست! این جمله هم امیدبخش و هم وحشت آور است. چگونه قرار است خودمان تصمیم بگیریم که در جهان چه چیزی ارزش و معنا دارد؟ جواب این سؤال واقعا سخت است، اما هر عملی که انجام می دهیم یک معنای خاص یا یک ارزش خاص را بازگو می کند و به این ترتیب از طریق انتخاب هایی که انجام می دهیم نسخه زندگی معنادار خودمان را خلق می کنیم.

در مورد فیسبوک هم به همین شکل است، جز آن که دوستانمان هم به اندازه خود ما در مشخص معنای فیسبوک (اگر معنایی داشته باشد)، نقش دارند.

فیسبوک چیست؟ - فیسبوک کیست؟

درست همان زمانی که تعداد کاربران فیسبوک به حدود دویست و پنجاه هزار نفر رسید، ناگهان معنا، ارزش، و تأثیراتش تبدیل به موضوع روزشدند. به واقع باید چنین نیز می شد! هر مفهومی با چنان سطحی از مشارکت جهانی نیاز به توجه جدی دارد. اما فیسبوک برای برخی نویسندگان به فرشته، و برای برخی دیگر به شیطان بدل گشت؛ برخی آن را افق دهکده جهانی و برخی آن را به مثابه تنهایی پشت یک نقاب تعبیر کردند؛ برای برخی تبدیل به فرصتی برای حفظ ارتباطات و برای برخی دیگر تبدیل به ابزار خودستایی شد. نکته نقل شده از سارتر دلیل این همه عدم توافق در مورد معنای فیسبوک را نشان می دهد: عدم توافق بسیاری وجود دارد، نه به این دلیل که راه های بسیار زیادی برای تأمل در مورد فیسبوک وجود دارد، بلکه چون تعداد زیادی فیسبوک متفاوت وجود دارد.

از دیدگاه وجودگرایان، انتخاب های من در زندگی، تا حد زیادی برای خود من معنا دارند، زیرا آن ها را به روش خودم برگزیده ام. به همین ترتیب، معنای فیسبوک من نیز، تا حد زیادی، منحصر به خود من است، زیرا لینکهای مشخصی را به اشتراک گذاشته ام، تست های خاصی را انجام داده ام، و بازی های خاصی را تجربه نموده ام و زیرا دوستانم که خودم آنان را انتخاب نموده ام برای خود چنین انتخاب هایی داشته و آن چه را که خود خواسته اند انجام داده و به اشتراک گذاشته اند. البته از صحبت من نباید این برداشت سطحی صورت پذیرد که درون گذاشت هریک از ما در فیسبوک مفهوم منحصر به فرد متفاوتی از مجموعه مطالب تولید شده توسط کاربر است. بلکه در معنایی گسترده تر به این مطلب اشاره دارم که انواع مختلفی از افراد و انواع مختلفی از گروه ها به روش های مختلف به انواع مختلفی از مطالب توجه دارند و در مورد آن ها صحبت می کنند. بنابراین، در پاسخ به نویسندگان مقالات مخالف با موضوع 25 موضوع تصادفی در مورد من چنین می گویم: شاید مسأله این نیست که فیسبوک موضوعات سطحی را بزرگ می کند. شاید مشکل آن است که شما دوستانتان را دوست ندارید؟

اگر به لیست اخبار جدیدم نگاهی بیاندازم، می بینم که دوستانم در مورد گیاهان یا حیوانات خود، درباره پستی در رابطه با سیاست ستیها توسط یک دانشجوی سابق، اطلاعیه ای مبنی بر آن که یکی از نویسندگان این کتاب سمت جدیدی به دست آورده، خبری در مورد پختن بیش از حد پای مرغ در کافه ورلد، تصاویر برف و بوران در ایالت ویرجینیا، لینکی در مورد داستان دیوید سداریس، خبری در مورد پیداشدن یک گاو تنها در یک مزرعه (مجازی)، تصاویری احمقانه، بحثی در مورد دلایل فیسبوک برای بلاک کردن کاربران برای گذاشتن لینک های سایت seppukoo .com خبری در مورد طرفداری فردی از گروه اسلیپ ، و پستی در مورد مطلبی کسالت آور در مورد فوتبال صحبت می کنند.

نکته این است که من به تمام این موارد توجه نمی کنم. به برخی از مطالب تنها به این دلیل توجه می کنم که وابستگی هایی با فرد پست گذار دارم. با این حال، باز هم برخی از موارد اصلا برایم مهم نیستند. از جمله فوتبال (ببخشید کریگ!). اما، در کل، نکته آن است که مطالب قابل مشاهده در فیسبوک، من را با گروهی بزرگ و گسترده از افراد متصل می کند که برای شان ارزش قائل هستم و آنان را ارزشمند می دانم. با ایشان دوست هستم، تا حد قابل ملاحظه ای فقط برای این که آنان دارای احساسات، علایق، طرحها، و حساسیت های شخصی ای هستند که دوست دارم در مورد آن بشنوم، و گاهی در آن ها سهیم باشم. به این طریق با این افراد آشنا شده ام و به این دلیل است که با ایشان دوست گشته ام.

اما فیسبوک برای همه به این شکل نیست. یکی از دوستانم در مورد فیسبوک بسیار شکاک تر از من است، و گمان می کنم دلایلش به شرح زیر است: 1. زیرا بخش بزرگی از دوستانش را افرادی تشکیل میدهند که در دبیرستان با آنان هم کلاس بوده، و 2. بر خلاف برخی از آنان، او شهر محل سکونتش را ترک نموده و به جهان بینی وسیع تری رسیده است. او روی صفحه نمایش خود، پست هایی در مورد سوسیالیسم اوباما، بحث هایی علیه ورود مهاجران، و تصاویری از بچه ها پنج ساله را می بیند که با گوزن های مرده ژست می گیرند. البته، دوستانی که این موارد را پست می کنند، موارد دیگری را نیز به اشتراک می گذارند که او به آن ها علاقه دارد، و این دوستان تنها بخشی از مجموعه دوستان همشهریش هستند، و این مجموعه دوستان همشهری تنها یکی از چندین مجموعه تحت عنوان دوستان اوست. در مجموع، فیسبوک آیینه ماهیت اجتماعی ماست، و ما همیشه از تمام جنبه های اجتماعاتی که در آن ها جا داریم، لذت نمی بریم.

اجتماعات، عمدی و غیر عمدی

فیسبوک همیشه برای هر دو نوع این تجربیات مورد انتقاد قرار می گیرد . برخی از فیسبوک به دلیل این انتقاد می کنند که ما را قادر می سازد اجتماعاتی عمدی ایجاد کنیم و در آن خود را از شنیدن نظرات و نگرش های مخالف مصون سازیم؛ برخی نیز به دلیل قراردادن ما در معرض ارتباط اجتماعی با افرادی که، واقعأ، نمی خواهیم چیزی از آنان بشنویم، یا کسانی که بیش از مقدار مورد علاقه ما در مورد زندگی شخصی خود مطلب می گذارند، از فیسبوک انتقاد می کنند. آیا انتقاد از هر دو سو از فیسبوک منصفانه است؟ قطعأ هست! اما این به دلیل ماهیت فعلی فیسبوک نیست. دلیل این نقدها مسأله ای بسیار جهان شمول تر، یعنی هویت یک فرد در یک اجتماع در میان دیگران است. و به همین دلیل فیسبوک باید در معرض این نقدها و پرسش ها قرار گیرد.